آیین ورف چال مهمترین آیین بر جای مانده در روستای آب اسک است - وبلاگ خبری

به گزارش وبلاگ خبری، ایسنا/ براساس آخرین اخبار منتشر گشته، آیین ورف چال مهمترین آیین بر جای مانده در روستای آب اسک است.

ورف چال (برف چال) واژه مازندرانی و به معنای چاهی است که اهالی روستای آب اسک هر ساله در یکی از روزهای اردیبهشت حفر نموده و داخل آن را پر از برف می نمایند. این آیین در منطقه ای به نام اسک وش برگزار می گردد و بطور سنتی به جز چند سال در دهه اخیر، در روز آدینه برگزار میشد.

اردیبهشت ماه برای مرم دیار بام ایران، رنگ و بوی دیگری می گیرد و همه چیز را میتوان از فوران جنب و جوش های زنانه و مردانه، در روستای آب اسک از توابع بخش کوهستانی لاریجان شهرستان آمل دید.

دومین ماه هر سال برای آب اسکی ها خاطره انگیز است، خاطره ای به درازای بیش از 600 سال هجری شمسی، خاطره ای از جنس همکاری و همیاری برای برپا داشتن آیین ورف چال و خاطره ای از تجربه یک روزه حمکرانی زنان بر روستا موسوم به زن شاهی.

همه چیز در یک روز اردیبهشت ماه در حدود 6 قرن پیش شروع شد. این را پیران روستای آب اسک می گویند.

امیر فکریان که در آستانه ورود به هشتمین دهه عمرش است، آیین ورف چال را مهمترین آیین بر جای مانده در روستای آب اسک میداند که گذشت زمان تا به امروز نتوانسته تغییری را در چگونگی برگزاری آن ایجاد کند.

وی گفت: آیین ورف چال حدود 600 سال پیش شروع شد و شروعگر آن هم امامزاده سید حسن ولی از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) بود.

اگرچه فکریان قادر نیست تا جزئیات تاریخی این آیین را تشریح کند، ولی رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی شهرستان آمل با تائید بر آمیختگی این آیین در افکار عمومی مردم منطقه با مذهب و دین گفت: روایت است که امامزاده سید حسن ولی از ورامین به سمت نیاک لاریجان در حرکت بود که در منطقه اسک وش به افرادی بر می خورد که در حال کندن چاه آب بودند.

مهدی بهمنی اضافه نمود: این شخصیت بزرگوار دلیل این کار را از آنان جویا می گردد و آنان می گویند که چند نقطه را به منظور کندن چاه برای تامین آب مزارع و احشام خود انتخاب کردند ولی هر چه کندند به آب نرسیدند و کوشششان بی نتیجه بود.

او ادامه داد: براساس روایت ها، سید حسن ولی با عصایی که در دست داشت، محلی را نشانه گذاری می نماید و به افراد حاضر می گوید که اگر آنجا را بنمایند، به آب می رسند و آنان نیز پس از چند متر کندن متوجه می شوند آب از دل زمین فوران نموده است.

بهمنی پیرامون اینکه آیین ورف چال مهمترین آیین بر جای مانده در روستای آب اسک است، گفت: این موضوع سبب شد تا اهالی منطقه از جمله روستای آب اسک از آن موقع تا به امروز همه ساله آیینی را با نام ورف چال در منطقه اسک وش در اطراف کوه دماوند اجرا می نمایند که در واقع گرامی داشتن آن واقعه ای است که با نشانه گذاری عصای امامزاده سید حسن ولی رخ داد.

ورف چال واژه مازندرانی و به معنای چاهی است که اهالی روستای اسک هر ساله در یکی از روزهای اردیبهشت حفر نموده و داخل آن را پر از برف می نمایند.

دلیل تغییر روز برگزاری این آیین به غیر از روز آدینه هم در این سالها هجوم افراد غیر بومی و غیر محلی به منطقه بود که اعتقاد اهالی روستای اسک سبب میشد تا سنت برگزاری از روال عادی و همیشگی خارج گردد.

روستای آب اسک در حدود کیلومتر 90 جاده هراز واقع است و مسیر منتهی به اسک وش هم از شهر رینه، آبگرم و منطقه لار در ارتفاعات قله دماوند میگذرد.

پس از اعلام زمان برگزاری مراسم ورف چال از سوی شورای اسلامی روستا و هیات امنای ویژه برگزاری این آیین، تکاپو برای برگزاری آن در روستای اسک شروع می گردد.

اهالی روستای اسک براساس اعتقاد و باور قدیمی، یک روز پیش از برگزاری مراسم ورف چال به زیارت آستانه سید حسن ولی در روستای نیاک می روند.

آرمگاه سیدحسن ولی که در دل روستای سرسبز، کوهستانی و تاریخی نیاک با کوچه هایی باریک و سراشیبی و سربالایی های فراوان واقع است، عصر پنجشنبه پیش از برگزاری مراسم ورف چال میعادگاه مردم منطقه است.

اهالی روستای آب اسک در این روز با سینی های نذری تزئین شده با غذاهای محلی و خرما به آستانه سید حسن ولی می روند و ضمن ادای احترام به این نواده امام حسن مجتبی (ع)، برای مردگانشان خیرات می نمایند.

سقاء حسن زاده، خادم آستانه سید حسن ولی می گوید: که ورف چال را خوب می شناسد و عصایی را نشان می دهد که امامزاده سید حسن ولی با آن محل حفر چاه را به مردم منطقه نشان داده بود و همچنان به عنوان یادگاری در مقبره اش نگهداری می گردد.

وی می افزاید: امامزاده سیدحسن ولی با این عصا مکان چاه را که در روز ورف چال باید مردان از برف پر نمایند، معین نموده بود و افرادی که برای زیارت و کسب اجازه جهت برگزاری مراسم ورف چال به اینجا می آیند با چای، میوه و نان محلی پذیرایی می شوند.

وی ادامه می دهد: اهالی نیاک دو روز پیش از ورود آب اسکی ها نان محلی درست می نمایند، پنیر فراهم می آورند و به استقبال آب اسکی ها می روند و این رسمی بوده که باز هم به وسیله امامزاده سید حسن ولی بنیان گذاشته شده بود و همچنان ادامه دارد.

عمه احترام، از زنان روستای اسک که چند دهه ای از روزهای پیش از ورف چال را به چشم دیده و ساکن این روستاست، میگوید: عصر پنجشنبه و در واپسین ساعات مانده به مراسم ورف چال، روستای آب اسک شلوغ تر از روزهای عادی سال می گردد و همه افرادی که به نوعی ارتباط فامیلی دور و نزدیک دارند، مهمان این روستا می شوند.

وی اضافه نمود: جمعی از زنان این روستا هم چند روز مانده به مراسم با پخت نان محلی و شیرینی های سنتی خود را برای برگزاری مراسم آماده می نمایند و بطور معمول نیز این کار میان زنان سه طایفه بزرگ روستای اسک شامل طایفه امیر، درزی و قادی تقسیم می گردد.

او ادامه داد: در این بین زوج های جوانی که در این روستا بتازگی زندگی مشترکشان را شروع کردند، با پخت شیرینی مخصوصی که به رشته های رنگی و نیز تخم مرغ های پخته مرسوم است، در مراسم شرکت می نمایند تا همه بدانند که چه کسانی به تازگی زندگی مشترکشان را شروع کردند.

عمه احترام می گوید: شب قبل از مراسم ورف چال، تازه عروس ها به همراه قوم و خویشان این غذاهای مخصوص را به عنوان کادو به خانه داماد می برند. آنها از خانواده داماد با شیرینی هایی که در سینی گذاشته اند پذیرایی می نمایند و باقی شیرینی ها را هم به داماد می سپرند تا روز آدینه به منطقه اسک وش ببرد و پس از مراسم ورف چال از مردم پذیرایی کند.

وی اضافه نمود: شب قبل از مراسم ورف چال برای اهالی آب اسک شبی طولانی است حتی طولانی تر از شب یلدا و مردم تا پاسی از شب همچنان در تکاپو هستند و گاهی مهمانی برگزار می نمایند و دور هم جمع می شوند و به نوعی در این شب همه با هم دوست هستند و با گرمی با هم برخورد و شادی می نمایند.

صبح روز مراسم ورف چال در روستای آب اسک، نان را اهالی روستای نیاک برای آب اسکی ها می برند که به نوعی نان نذری است.

براساس رسوم دیرینه، مراسم ورف چال در آمل فقط با حضور مردان برگزار می گردد و هیچ زنی حق حضور در آن را ندارد. در این روز بعلاوه هیچ مردی حق ماندن در روستا را ندارد و البته زنان روستا نیز این اجازه را به هیچ مردی نخواهند داد.

در این روز زنان اسکی در روستا می مانند و مردان در پی برگزاری مراسم برف چال از روستا خارج می شوند و به این گونه است که زنان روستا به صورت موقت زمام امور روستا و به اصطلاح حکومت را در دست گرفته و برنامه زن شاهی را در میان خودشان اجرا می نمایند.

زنان روستای آب اسک برای تحقق هدفشان از میان خود حاکمی بر می گزینند تا به نظام حکومتی که بطور موقت در روستا ایجاد شده سر و سامان دهند و این مراسم تا نزدیک ظهر ادامه دارد و با پذیرایی مهمانان با غذاهای متنوع سنتی که بر مبنای ادای نذورات جمع آوری می گردد، سرانجام می یابد.

یکی از زنان روستای آب اسک در این باره می گوید: در این روز زنان در میدان بزرگ روستا جمع می شوند و از میان خودشان 6 تا 7 نفر را به عنوان شاه، وزیر و کشیک انتخاب می نمایند.

جمیله قربانی گفت: آنان با لباس های محلی ومردانه، اجازه ورود هیچ مردی را به داخل روستا نمی دهند و در ورودی روستا اگر مردی قصد ورود داشته باشد، زنان او را با چوب و چماق به باد کتک می گیرند.

به گفته وی، مراسم زن شاهی تا قبل از سرانجام یافتن مراسم ورف چال مردان با اجرای برنامه های شاد و مفرح، آیین های سنتی، توزیع غذاهای پخته شده و سوغات تازه عروس ادامه می یابد.

مردانی که به منطقه اسک وش می روند، قبل از هر کاری اقدام به حفر یک حلقه چاه می نمایند که حدود 10 متر عمق و یک متر پهنا دارد. پس از آن نیز به دامنه کوه دماوند می روند و با کندن تکه های یخ زده برف و حمل آن به طول حدود یک کیلومتر، به محل چاه حفر شده می آورند و آن را داخل چاه می ریزند تا پر گردد.

برگزار نمایندگان این آیین معتقدند که با ریختن برف در چاه، آب مورد احتیاج مردم منطقه از جمله دامداران و رهگذران در فصل گرم سال تامین می گردد.

یکی از ویژگی های این مراسم حضور افراد سنین مختلف است که هر فردی به تناسب سن و قدرتش برف را کنده و به محل چاه حمل می نماید. مردان حاضر در این مراسم پس از پر شدن برف در چاه، سفره بزرگی را کنار آن پهن می نمایند و با خوردن غذاهای سنتی که به همراه آوردند، جشن می گیرند.

بطول معمول هر فرد آب اسکی که به این مراسم می رود برای 10 نفر دیگر غذا به همراه می برد تا اگر مهمانانی هم در مراسم حضور دارند، از آنان پذیرایی نمایند.

اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران اعلام نموده که این آیین سنتی و مذهبی حدد یک دهه پیش در لیست میراث معنوی کشور ثبت شد و این اداره کل هر ساله و در زمان برگزاری این آیین به همراه اهالی روستای اسک مشارکت دارد. البته کوشش های اولیه در قالب پیشنهاد برای به ثبت رساندن آن در لیست آیین های کهن جهانی شده، اما بعضی آثار و آیین های مهمتر در استان در نوبت واقع شده است و پس از آن ثبت این آیین هم پیگیری خواهد شد.