موزه ای به نام بزرگ مرد موسیقی ایران - وبلاگ خبری

به گزارش وبلاگ خبری، روزی با یکی از دوستانم قرار گذاشتیم که به خانه صبا برویم. از چند نفر شنیده بودم که آنجا به موزه تبدیل شده است و در خیابان ظهیرالاسلام واقع شده است. در خیابان ظهیرالاسلام از هر کسی آدرس خانه صبا را پرسیدیم اظهار بی اطلاعی می کرد.

وبلاگ خبری - علیرضا سردشتی: ما بدون اینکه ذره ای احساس خستگی کنیم در گرمای اواخر خرداد با خوشحالی به تابلوهای خیابان ها نگاه می کردیم. بعد از پیاده روی فراوان، تابلویی را دیدیم که رویش نوشته شده بود: خانه صبا. خانه ای که یکی از بزرگان موسیقی ایران سال ها در آن اقامت داشت؛ هنرمندی که در چند دهه گذشته نام و آثارش هر ایرانی را از هر جای این مملکت تحت تأثیر قرار می داد. کوشش صبا در زمینه موسیقی، یکتا بود و سهم زیادی در شناخت و توسعه موسیقی ایران داشت. حال عجیبی داشتیم، تا چند لحظه بعد به همانجایی می رفتیم که سال ها آسایش یکی از بزرگ ترین مفاخر موسیقی ایران را فراهم کرد.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

این دیوارها برای ما اصلاً معمولی به نظر نمی رسید. یاد یکی از مسافرت هایم به بسطام افتادم. در بسطام هم هر لحظه به خودم می گفتم روزی بایزید از روی همین خاک ها عبور نموده و حضور او را در آنجا با تمام وجودم حس می کردم. اما جایگاه صبا در فرهنگ و موسیقی ایرانی کجاست؟ اهالی شمیران تا چه حد این بزرگمرد موسیقی ایرانی را می شناسند؟

***

صبا در سال 1281 به جهان آمد. از کودکی با موسیقی انس پیدا کرد، زیرا پدرش کمال السلطنه مردی هنردوست و آشنا به موسیقی بود و به اصرار او فرزندش ابوالحسن نواختن تمام اسباب های موسیقی معمول زمان را فرا گرفت. صبا در 24 سالگی وارد مدرسه وزیری شد و در آن ایام بنا به رسم معمول زمان، ویولن را که با تکنیک کمانچه می نواختند، صبا در آنجا فرا گرفت. صبا برای نخستین بار در ارکستری که وزیری تشکیل داده بود با نواختن به شیوه گروهنوازی آشنا شد. چندی نگذشت که کلنل وزیری وقتی مهارت صبا را در ردیف موسیقی ایرانی دید تعلیم یکی از کلاس های مقدماتی ویولن را به او واگذار کرد.

وزیری روز به روز تربیت شاگردان بیشتری را به عهده صبا واگذار می کرد. به سال 1308 مدیریت مدرسه صنایع ظریفه در رشت به عهده صبا واگذار شد و او 2 سال و چند ماه را در آنجا سپری کرد، گرایش او به موسیقی شمال ریشه اش از همین اقامت می آید. صبا در مدتی که در گیلان اقامت داشت، بسیاری از نواهای محلی آن دیار را یادداشت کرد و حتی آنها را با مهارتی کامل می نواخت. پس از اینکه به تهران آمد قسمتی از آنها را روی صفحه گرامافون ضبط کرد که بعضی از آنها در حال حاضر نایاب شده اند و این صفحات نمونه بارزی از خدمات صبا به موسیقی محلی و معرفی آنها به جامعه ایران بوده اند.

صبا، آدینه 1336 در آذر ماه، ماه آخر پاییز، بر اثر بیماری قلبی درگذشت. او ساکن منزل پدری اش در ظهیرالاسلام تهران بود. صبا از ابتدا در همان خانه پدری سکنی گزید. در مدتی که در گیلان اقامت داشت هوای آنجا به مزاجش سازگار نیامد و پس از اینکه کار خود را در آنجا به خاتمه رساند به شمیران برگشت. هرمز فرهت، از موسیقی شناسان ایرانی در مدتی که در شمیران اقامت داشت، می گفت: هربار که من از جلوی خانه صبا گذر می کردم در بیشتر موارد صدای ویولن استاد که از خانه به گوش می رسید، گویا هوای شمیران را مطبوعتر می کرد. در یادداشتی از فریدون رهنما که در مرگ او نوشته آمده است: هر مرگی می تواند در ما زندگی بینگیزد، چه یک مرگ غیرعادی و چه یک مرگ عادی. به ما فرصت می دهد که درباره انسانی داوری کنیم؛ رجحان هایی که داشت و یا نداشت، آنچه او را رنج می داد، نبرد او با تقدیری که بر او یا بر ما فرمانروا بود، آنجا که ایستادگی کرد، آنجا که تن زد، آنجا که کوشش کرد، آنجا که از پا در آمد، آنجا که گذشت. زیرا، می دانیم که در گذشته است و دیگر نمی تواند پاسخ ما را بدهد و همه پاسخ ها را ما با اندیشه ها و پندارهایمان باید در زندگی او و آنچه از خود بجا گذاشته است، و نیز در زندگی و آفرینش های خودمان بیایبم. مرگ خاتمه یک زندگی و شروع زندگی های دیگر است.

ساختمان خانه صبا بعد از مرگ او از طریق وزارت فرهنگ و هنر از بازماندگان خریداری شد. این خانه که در ضلع غربی ظهیرالاسلام به شماره 92 واقع است. دارای 5 اتاق، زیر زمین و حیاط کوچکی است... به طور کلی، موزه صبا به 2 بخش تقسیم می گردد، بخش اول شامل سازها، لوازم شخصی و آثار استاد از جمله ردیف های موسیقی است و بخش دوم اختصاص به کارهای دستی خانم صبا، همسر استاد صبا، دارد که شامل مجموعه تندیس های مومی و لباس های محلی و سنتی ایران قدیم است.

بعد از صبا ما چه کردیم؟

کوشش ما در شناساندن این همه مفاخر موسیقی به مردم خود تا کجا بوده است؟ چنین خانه و موزهایی در شمال شهر تهران بعید است که سوت و کور باشد، چند نفر در بین اطرافیانمان سراغ داریم که با مشاهیر و استادان ایران آشنا باشند، صحبت از مجسمه سازی و نقاشی و... نیست، موسیقی در بین مردم ما رواج دارد و همدم تنهایی های خیلی از ما شده است، وقتش نرسیده که به سراغ مردان بزرگش برویم؟ وقتی که در خبرها و جاهای دیگر می خوانیم که چطور مثلاً موزه موتزارت را در اتریش و یا خانه بتهوون در وین و... چطور با دلسوزی زیاد حتی ته سیگارها و یادداشت های بی اهمیت آن افراد را هم حفظ نموده اند، به حال و وضع این قبیل مکان ها در ایران نباید تأسف خورد!؟

*منتشر شده در وبلاگ خبری محله یک به تاریخ 1393/4/21