همه چیز راجع به پلاکت خون - وبلاگ خبری

به گزارش وبلاگ خبری، پلاکت ها کوچک ترین سلول های خون هستند. این سلول های کروی و بیضی شکل با قطری برابر با 2 تا 4 میکرومتر در فرایندهای انعقادی وظایف مهمی بر عهده دارند. پلاکت ها اولین سلول هایی هستند که در محل بریدگی و جراحت حاضر شده و به لخته شدن خون و بسته شدن زخم یاری می نمایند.

پلاکت خون یا ترمبوسیت چیست ؟

پلاکت یا ترومبوسیت ها اجسام کروی شکل کوچکی هستند که اندازه ای به قطر 4-2 میکرون دارند.

پلاکت ها از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلول های بزرگی به نام مگاکاریوسیت در مغز استخوان ایجاد می شوند و دارای عملکرد مهمی در بدن هستند.

تعداد پلاکت ها 400-150 هزار در هر میکرولیتر خون می باشند.و عمر آن ها 11-8 روز می باشد.

مهم ترین و اصلی ترین کار پلاکت انعقاد و جلوگیری از خون ریزی می باشد.

این فرآیند با جمع شدن و چسبیدن پلاکت ها به همدیگر در محل آسیب دیده انجام می شود.

تحریک پلاکتها در محل آسیب عروقی باعث ترشح ADP می شود که ADP چسبیده به سطح پلاکت موجب چسبیدن پلاکتها بهم و تشکیل توده پلاکتی را می کند.

به صورت درزگیر عمل نموده و از ادامه خون ریزی جلوگیری می کند.

هم زمان با ترشح ADP، سروتونین و ترومبوبلاستین پلاکتی نیز ترشح می شود؛ که اولی باعث انقباض رگها و دومی باعث تبدیل پروترومبین به ترومبین می شود.

ترومبین، فیبرینوژن محلول پلاسما را به فیبرین غیر محلول تبدیل می کند که سلولهای خونی در لابه لای توری ظریف حاصل از فیبرین گرفتار شده و لخته تشکیل می شود.

پلاکت ها در رشد و تکامل، ایجاد یا از بین بردن سلول های سرطانی و فاکتور رشدی مشتق از پلاکت (PDGF) نیز مشارکت دارند.1

عملکرد پلاکت

پلاکت ها علاوه بر این که کوچک ترین سلول خونی هستند، به عنوان سبک ترین سلول خونی نیز شناخته می شوند. بنابراین آن ها از مرکز جریان خون به دیواره رگ ها منتقل می شوند، در آن جا، پلاکت ها در امتداد سطح دیواره رگ به گردش در می آیند که به وسیله سلول هایی به نام اندوتلیال پوشیده شده است.

اندوتلیال یک سطح بسیار ویژه مانند تفلون است که مانع چسبیدن هر چیزی به آن می شود. اما اگر جراحت یا بریدگی وجود داشته باشد و لایه اندوتلیال شکسته شود، الیاف سفت و محکم که رگ های خونی را احاطه نموده اند در معرض جریان خون قرار می گیرند.

پلاکت ها در زمان جراحت اولین سلول هایی هستند که واکنش نشان می دهند. الیاف محکم اطراف دیواره رگ، مانند یک آهنربا، پلاکت ها را به خود جذب می نمایند و باعث ایجاد تغییر شکل در آن ها می شوند. در این حالت، پلاکت ها بر روی این الیاف تجمع یافته و اولین واکنش های انعقادی را آغاز می نمایند و از نشت پلاسما و گلبول های قرمز از درون رگ های خونی جلوگیری به عمل می آورند.

عکس رنگی زیر یک تصویر میکروسکوپی از قطره خون است که بر روی یک اسلاید شیشه ای پخش شده است. بزرگ نمایی این تصویر به اندازه تصاویر بالا نیست، بنابراین پلاکت ها بسیار کوچک به نظر می رسند. همان طور که در شکل معین است زمانی که پلاکت ها با شیشه اسلاید در تماس قرار می گیرند به یکدیگر می چسبند و رشته های طولانی را تشکیل می دهند.

در واقع این تصویر عمل واقعی پلاکت ها را نشان می دهد که زمانی که با هر سطحی تماس پیدا نمایند به آن اتصال یافته و به یکدیگر نیز می چسبند. گلبول های قرمز موجود در این تصویر با شکل گرد و مرکز نازک قابل مشاهده هستند.2

اختلالات در عملکرد پلاکت

شایع ترین اختلال در عملکرد پلاکت ها به وسیله داروی آسپرین ایجاد می شود. آسپرین یکی از مراحل مورد احتیاج برای بهم چسبیدن پلاکت ها را متوقف می کند. این اثر آسپیرین همان چیزی است که باعث می شود برای بیمارانی که اختلالات لخته شدن خون یا ترومبوز دارند، درمانی مؤثر باشد.

به عنوان مثال، اغلب به فردی که با درد شدید قفسه سینه و مشکوک قلبی به اورژانس مراجعه می کند، بلافاصله آسپرین داده می شود. این دارو از تجمع پلاکت ها که می تواند جریان خون به قلب را مختل کند، ممانعت به عمل می آورد. آسپرین یک داروی مؤثر برای جلوگیری از این لخته ها است، اما نمی تواند پلاکت ها را کاملاً فلج کند.

بنابراین بسیاری از افرادی که روزانه آسپرین مصرف می نمایند از نظر انعقاد خون مسئله ای ندارند. با این حال آسپیرین می تواند به طور بالقوه در بیمارانی که احتمال خونریزی دارند، خطرناک باشد، مانند پسران مبتلا به بیماری هموفیلی یا بیمارانی که سطح پلاکت خون بسیار کمی دارند و به عملکرد کامل پلاکت ها وابسته هستند.

اختلالات در تعداد پلاکت ها

در میان اختلالات مهم پلاکت ها، اختلال در تعداد آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به این اختلال ترمبوسیتوپنی (Thrombocytopenia) نیز می گویند. همان طور که در بالا اشاره شد، تعداد پلاکت ها در هر میکرولیتر خون 150،000-350،000 است و زمانی که تعداد پلاکت ها از این اندازه کمتر یا بیشتر شود، در عملکرد پلاکت ها و سلامتی فرد اختلال ایجاد می شود.

افزایش تعداد پلاکت ها یا ترومبوسیتوز

شرایط خاصی منجر به فراوری پلاکت های زیادی در مغز استخوان می شود، تعداد پلاکت ها گاهی اوقات به اندازه یک میلیون یا دو میلیون در هر میکرولیتر خون افزایش می یابد. این شرایط ممکن است در اثر عفونت های شدید، مصرف بعضی داروها و شیمی درمانی به وجود آید.

در بعضی از این بیماران خطرات زیادی برای لخته شدن خون وجود دارد، اما بسیاری از بیماران مبتلا به این اختلالات با مشکل خاصی روبرو نیستند. افزایش بیش از حد پلاکت های خون موجب ایجاد لخته در رگ های خونی و گاهی حتی بروز سکته نیز می شود.

کاهش تعداد پلاکت ها یا ترومبوسیتوپنی

به اختلالاتی که در آن ها تعداد پلاکت ها کاهش می یابد، ترومبوسیتوپنیا می گویند. ترومبوسیتوپنیا اصطلاحی که از ترومبوسیت، نام قدیمی پلاکت ها به وجود آمده است. ترمبوسیت، پلاکت ها را به عنوان سلول هایی توصیف می کند که به ترومبوز یا لخته شدن خون یاری می نمایند.

ترومبوسیتوپنی ناشی از عدم توانایی مغز استخوان در فراوری عادی پلاکت ها است. نارسایی مغز استخوان دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. داروهای شیمی درمانی، داروهای ضد التهابی و قرار گرفتن مکرر در برابر اشعه های یونیزه نماینده از عوامل نارسایی مغز استخوان است. گاهی علت ایجاد ترومبوسیتوپنی، می تواند افزایش تخریب پلاکت ها پس از فراوری و رها شدن در خون باشد.2

نقش پلاکت در بدن

پلاکت ها سلول های بسیار کوچکی هستند که در مواقع جراحت نقش جلوگیری از خونریزی را برعهده دارند. هنگامی که دچار جراحت می شوید، پلاکت ها در محل زخم و جراحت تجمع نموده و باعث لخته شدن خون و در نهایت جلوگیری از خونریزی می شوند.3

تعداد طبیعی سلول های پلاکت خون چه قدر باید باشد؟

تعداد طبیعی پلاکت های خون بین 150 تا 450 هزار در هر میکرولیتر خون است. اگر اندازه پلاکت فرد بیش از 450 هزار عدد باشد فرد به ترومبوسیتوزیس (thrombocytosis) مبتلا است و برعکس اگر این اندازه کم تر از 150 هزار عدد باشد فرد به ترومبوسیتوپنی (thrombocytopenia) مبتلا است.

پزشک می تواند آزمایش خون کامل یا (CBC) را برای فرد تجویز نموده و فرد با مراجعه به آزمایشگاه و انجام این آزمایش خون در جریان تعداد این سلول ها در خون خود قرار خواهد گرفت.3

آیا سلول های پلاکت خون با بیماری های قلبی و عروقی ارتباط دارند؟

اگر تعداد پلاکت های خون بیش از حد طبیعی باشد، احتمال تشکیل لخته های خونی بیش تر خواهد شد. اما خطر بروز بیماری های قلبی و عروقی بیش از آنکه به تعداد این سلول ها در خون مرتبط باشند به عملکرد این سلول ها بستگی دارند.

برای مثال گاهی تعداد این سلول ها در فرد طبیعی است، ولی این سلول ها بیش از اندازه طبیعی به همدیگر می چسبند و همین احتمال بروز حمله قلبی و یا سکته را افزایش خواهد داد. اندازه و تعداد سلول های پلاکت خون خود را همواره تحت نظر داشته باشید.

تعداد زیاد و یا خیلی کم سلول های پلاکت خون، یا پلاکت های خون با عملکرد غیر طبیعی و مشکلاتی هم چون اختلال در تشکیل لخته های خونی، سکته ها و حمله های قلبی می تواند ارثی باشند. بنابراین بهتر است که پزشک معالج در جریان پیشینه خانوادگی فرد باشد.

گاهی فرد هیچ مشکل خاصی ندارد، ولی پزشک معالج تصمیم می گیرد تا فرد را زیر نظر داشته و این موضوع را آنالیز کند که آیا احتیاجی به کاستن از فعالیت این سلول ها هست یا خیر.

یکی از داروهایی که معمولاً تجویز می شود، آسپرین (aspirin) است. با این همه تحقیقات نو نشان می دهد که زنان زیر 65 سال به مانند مردان اثر یکسانی از آسپرین را تجربه نخواهند کرد. هنوز پاسخ درستی در خصوص چرایی این موضوع وجود ندارد.3

پینوشتها

1.www.smhcharity.org

2.www.faradars.org

3.www.drdr.ir

منبع: راسخون