پیاده روی بر پهنه گیتی زیبا با دانشمند بزرگ؛ ژان رُنه روآ - وبلاگ خبری

به گزارش وبلاگ خبری، حسن فتاحی. صفورا تنباکویی؛ در سده 21 که جهان پر شده است از هزاران هزار دانشگاه و میلیون ها میلیون دانش آموخته و صد ها هزار استاد دانشگاه، هنوز هم کم اند دانشمندان واقعی که همانند ستاره ای درخشان در آسمان دانش و اجتماع می درخشند.

کم اند دانشمندانی که هم زمان هم در اوج قله پژوهش های طراز نخست دانش باشند و هم اثری ماندگار در جامعه انسانی آن هم در مقیاس کره زمین داشته باشند.

امروز ما این افتخار و مباهات را داریم که پای گفت وگوی دانشمندی نام بردار، هم در دانش و هم در اجتماع، بنشینیم. ژان رُنه روآ را سال هاست می شناسیم و از اینکه شاگردی اش را می کنیم، به خود می بالیم.

او از اخترفیزیک دانان برجسته ای است که تجربه های گران بهایی در چندین زمینه دارد. استاد برجسته ای است، پژوهشگر بین المللی شناخته شده ای است، نویسنده کتاب های عمومی و دانشگاهی خوش نامی است و در نهایت قلبی به وسعت زمین انسان ها دارد.

نه چندان پرسون، اما با ما نزدیک به نیم قرن فاصله سنی دارد؛ نیم قرنی که اقیانوسی از تجربه است، آن هم تجربه هایی که به کار بسکمک از جویندگان راه دانش می آید؛ مستقل از کشور و قوم و نژاد.

به سه علت مصاحبه با ژان رُنه روآ را برگزیدیم و خوشبختانه او نیز افتخار این مصاحبه را داد. نخست اینکه دانشمند برجسته ای است و تجربه های کاری، پژوهشی و آموزشی او پر از نکات خوبی برای جامعه دانشی ایران است.

دوم اینکه در طی سال ها کار با او دریافته ایم به پاس دانش و بینش ژرفی که دارد، شناخت بسیار خوبی از تمدن، فرهنگ و پیشینه ایران زمین دارد.

تاریخ ایران را به خوبی می داند؛ آن چنان که گاهی خیلی بهتر از ما گاهداد های تاریخی-تمدنی حوزه ایران شهر را برایمان بازگو می نماید. اگر بپذیریم که ایرانی بودن به نژاد و جغرافیا بسته نیست و هرکس شناخت ژرف و مهر تمدن کهن ایران را داشته باشد، ایرانی است، پروفسور بازنشسته دانشگاه لاوال، ژان رُنه روآ را می توانیم با فخر و مباهات ایرانی بنامیم.

آنچه می خوانید چکیده ای از گفت وگوی ما با ایشان است. او با سخاوت هرچه تمام ما را همکاران جوان خود خطاب می نماید، اما ما به خوبی به جایگاه شاگردی خود آگاهیم. با ایشان مصاحبه نموده ایم تا دست در دست او چیزی بر دانسته های جامعه دانشی-اخترشناسی کشور عزیزمان بیفزاییم.

پیش از خواندن این مصاحبه، اجازه دهید چند مورد را یادآور شویم. نخست اینکه در این مصاحبه به جای واژه رصدخانه که برابر observatory است، واژه پارسی نپاهشگاه را برگزیده ایم.

این واژه را از یکی از استادان نامور اخترشناس ایرانی که ازقضا ذهنی پرتوان و سابقه ای درخشان در واژه سازی دانشی دارد، آموخته ایم و به کار بسته ایم؛ بنابراین رصد را نپاهش و نپاهیدن گرفته ایم و رصدخانه را نپاهشگاه.

دیگر اینکه در زبان فارسی نام نپاهشگاه جمینای را جمینی گفته اند. تلفظ درست آن جمینای است و برای ما نامعین است که چرا تلفظ نادرست جمینی رواج پیدا نموده است. به هر روی ما تلفظ درست آن را در این مصاحبه برگزیده ایم.

برای شروع مصاحبه بفرمایید قبل از ورود به دانشگاه چگونه به اخترشناسی علاقه مند شدید؟ آیا پیش از ورود به دانشگاه قصد داشتید اخترشناس شوید و به همین علت وارد رشته فیزیک شدید یا اینکه پس از ورود به دانشگاه و رشته فیزیک به اخترشناسی مشتاق شدید؟

از کودکی ام به پدیده های زاستاری اطرافم علاقه مند بودم. حشرات و قارچ ها را جمع آوری می کردم. آسمان شب همیشه برایم شگفت انگیز می نمود. مانگ (کره ماه) ستارگان و شفق های قطبی همیشه از شهر کوچکی که در آن زندگی می کردیم، مشاهده پذیر بودند.

کودکی بودم که پرسش های بسکمک می پرسیدم، اما خیلی وقت ها ناامید می شدم؛ چون پدر و مادرم، بزرگ تر ها و آموزگاران مدرسه توان پاسخ گویی پَرسون را به پرسش هایم، به شکل شفاف و روشن و ساده نداشتند.

به یاد دارم در یک عصر پاییزی که به خانه می رفتم، درحالی که ستارگان در آسمان خیال انگیز زیبا بودند، به آسمان چشم دوختم و تصمیم گرفتم دانشمند شوم.

بدون آنکه پَرسونانه بدانم دانشمند شدن چیست! آن موقع ما در دهکده ای کوچک، در صد کیلومتری شرق مونترآل زندگی می کردیم. مدرسه ما منابع دانشی اندک و محدودی داشت. نزدینانه (تقریبا) همه چیز را باید خودم می یافتم که کار آسانی هم نبود.

چند کتاب خوب در خانه داشتیم؛ ازجمله یک دانشنامه عمومی؛ اما شرحاتش همیشه برایم ساده بود. من به مدرسه دوره میانهه که نامش لیسه بود، رفتم و در آنجا به منابع دانشی بیشتری دسترسی داشتم؛ اما هم زمان در معرض سبک آموزشی کلاسیک با تأکید بر زبان لاتین و علوم انسانی بودم.

خوشبختانه درس های دانش های زاستاری و ریاضیات را آموزگاران درجه یکی ارائه می دادند. چند نفر از ما به اخترشناسی علاقه مند شدیم و آسمان شب را آموختیم.

برای نپاهش ستارگان از دوربین دوچشمی استفاده می کردیم. با گذشت زمان هدف من برای دانشمند شدن روشن تر شد و اخترشناسی بیش از هر چیز دیگری مرا شیفته خودش کرد.

اگرچه به همه چیز اشتیاق داشتم، تمام کتاب های اخترشناسی را که می توانستم بخوانم، خواندم. تلویزیون تازه از راه رسیده بود و برنامه دانشی بسیار خوبی داشت که بیوشیمی دانی عالی آن را ساخته بود.

آن برنامه را با جدیت دنبال می کردم و پاسخ بسکمک از پرسش هایم را فهمیده بودم. دو کتاب تأثیر شگرفی بر یادگیری مقدماتی من از آسمان و پدیده هایش گذاشت و انگیزه پیگیری حرفه ای من در اخترشناسی شد.

نخستین کتاب دانشنامه اخترشناسی لاروس بود؛ با چاپی زیبا و پر از عکس های اخترشناسی که به سال 1959 م انتشارات پرومتئوس چاپ نموده بود.

این کتاب را لوسین رودو و ژرارد دو واکولو نوشته بودند. با اینکه فرانسوی زبان بودم و انگلیسی را بسیار اندک می دانستم، ترجمه انگلیسی آن را که از نسخه فرانسوی برگردان شده بود، خریدم.

اعتراف می کنم رمزگشایی از این دانشنامه 500 صفحه ای سبب شد تا دانش اخترشناسی زیادی را بیاموزم. کتاب دیگر اطلس کهکشان های هابل بود که مؤسسه انتشارات کارنگی به سال 1961 م چاپ نموده بود.

نویسنده کتاب الِن سندیج، اخترشناس نام بردار آمریکایی بود. عکس های سیاه و سفید آن کتاب که با قوی ترین تلسکوپ های آن موقع گرفته شده بود، بسیار هوش رُبا بودند.

به سال 2018 هم من کتابی را با نام پرده برداری از کهکشان ها در انتشارات دانشگاه کمبریج چاپ کردم که حسن فتاحی در صفحه علم روزنامه شرق در ایران معرفی اش کرد؛ در واقع ادامه راه سندیج بود.

برای ما درباره ژیرندگی دانشی (فعالیت علمی) خودتان در بازه درس خواندن کارشناسی، کارشناسی ارشد و دوره دکترای خودتان بگویید. از انقلاب های دانشی که در زمان درس خواندن شما در جهان اخترشناسی رخ داد؛ بعلاوه از درس هایی که با اخترشناسان نامور گذراندید، برایمان بگویید؟ نحوه تدریس اخترشناسی را در آن موقع چگونه ارزیابی می کنید؟

کارشناسی فیزیک را به سال 1969 م در دانشگاه مونترآل تمام کردم. آموخته های من در فیزیک و ریاضیات استاندارد و از زیربنای دانشی راسخی برخوردار بود.

من از درس های هفتگی آزمایشگاه بسیار لذت می بردم. آزمایش هایی که اجرا و تکمیل آن به یک روز کامل وقت احتیاج داشت. در آن دوره هیچ دوره درسی رسمی اخترشناسی برای دوره کارشناسی وجود نداشت، اما چندین کتاب و مجله همچون آسمان و تلسکوپ در دسترسم بود.

تابستان ها را در یک سایت کاوشی زمین شناسی در شمال کبک سپری کردم و چیز های زیادی آموختم. کارشناسی ارشد و دکترا را در دانشگاه اُنتاریوی غربی تمام کردم.

چند ماه پس از ورود من به انتاریو، دانشگاه تلسکوپ تازه یک متری اش را دریافت کرد و من کارم را با آن شروع کردم. به همراه دیگر دانش آموختگان شب ها به نپاهش آسمان می پرداختیم و درگیر پروژه ها استادان اخترشناس مان بودیم.

من به همراه استاد راهنمایم درباره سازوکار باد های ستارگاه پرجرم می پژوهیدم. این پدیده شگفت انگیز به تازگی به وسیله اخترشناسانی کشف شده بود که با بیناب نمایی فرابنفش چندین ستاره پرجرم درخشان، با استفاده از موشک اکتشافات تغییرات جوی کار می کردند.

من به فیزیک خورشید علاقه مند شدم؛ زیرا باد های خورشیدی به خوبی مشاهده پذیر و فهم پذیر بودند و ممکن بود سرنخ هایی از باد های ستارگان پرجرم بدهند.

باد های ستارگان پرجرم چشمگیر بودند؛ زیرا نامستقیم به این معنا بود که ستارگان بخش هنگفتی از جرم خود را از دست می دهند و در عمر کوتاه خود فرگشت شان به شدت دستخوش تغییرات می گردد.

علاقه من از باد های ستاره ای به فیزیک خورشید تغییر کرد. اوایل دهه 1970 م یک سال را در نپاهشگاه ساکرامنتو در آمریکا گذراندم. مدتی که آنجا بودم پژوهش هایم را برای سرانجام نامه های ارشد و دکترا کامل کردم. ب

زرگ ترین و توانمندترین تلسکوپ خورشیدی روی زمین در آنجا نصب شده بود و به پیشنهاد مدیر آنجا دکتر جک ایوانز، من نخستین پژوهشگری بودم که از امکانات عالی آن ساخت واره برای سرانجام نامه ام بهره بردم.

پژوهش من روی خیزگاز های خورشیدی بود. نشان دادم پدیده فوران زمانی رخ می دهد که تکه فشرده ای از قطبایی مغناطیسی در منطقه ای که قطب مغناطیسی مخالف حاکم است، ادغام گردد.

تماس دوباره خط های مغناطیسی با فوران های پلاسمایی پرتوانی همراه خواهد شد. برای کار پژوهشی تکمیلی ام چندین دوره آموزشی را در ترابرد تابش، جو ستاره ای و اخترشناسی کهکشانی و میان-کهکشانی گذراندم.

برای کار پژوهشی ام در مغناطیس خورشیدی هم دوره هایی در مغناهیدرودینامیک، فیزیک فراجوی و نور های شمالگان گذراندم. این اقبال را داشتم که در دوره دانش آموختگی ام با آدم ها و استادان خوبی کار کنم.

شاید مؤثرترین پژوهشگری که دیدم، ریاضی دان و زمین فیزیکدان بریتانیایی، عالیجناب هارولد جفریس باشد؛ در فراهمایی ناتو به سال 1070 درباره مغناطیس سیاره ای که با کوشش استنلی رانکورن زمین فیزیک دان در دانشگاه نیوکاسل برگزار گردید. جفریس به عنوان دشمن خشمگین برای نگره صفحات تکتونیکی شناخته شده بود، اما رانکورن او را به فراهمایی دعوت کرد. گویی گالیله طولمی (همان بطلمیوس) را به فراهمایی خورشیدمرکزگرایان دعوت کند.

بعد از سرانجام دوره دکترا در سه دانشگاه یا پژوهشگاه متفاوت دوره پسا دکترا را سپری نموده اید؛ مؤسسه کلتک در آمریکا، آزمایشگاه پژوهش های فضایی در اوتریخت هلند و انستیتو اخترفیزیک هرزبرگ در کانادا.

برای ما از جو دانشی این سه مؤسسه بگویید. اگر بخواهید این سه را از دیدگاه دانشی آنالیز کنید، کدام یک توانسته اند کیفیت و کمیت دانشی خود را از آن موقع تا به امروز به خوبی حفظ نمایند؟

پس از اتمام دکترایم در کانادا به کلتک رفتم. به عضویت نپاهشگاه خورشیدی بیگ بی یِر درآمدم که ویژه پژوهش های خورشیدی است. اخترشناسی پرتو ایکس هنوز در مرحله مقدماتی بود؛ اما داده های خوبی به دست آمده بود، به ویژه پرتو های ایکس گسیلشی از شراره های خورشید که فوران های پلاسمایِ بسته به منطقه ها ناپایدارِ مغناطیسی هستند.

کار پژوهشی من کشف رابطه میان پدیده های نپاهیده در تلسکوپ های نوری و زمین پایه با پدیده های میزان گیری شده در طول موج پرتو ایکس مدارگرد خورشیدی ناسا بود.

با بعضی از اخترشناسان و فیزیک دانان نامور، به ویژه رابرت لیتون، که بی اغراق در اخترشناسی و فیزیک نابغه بود و ویلیام فولرف فیزیک دان برنده جایزه نوبل سال 1983 آشنا شدم و همکاری داشتم.

در راستای پژوهش هایم هر هفته زمانی را در دانشگاه کالیفرنیا-سن دیه گو، واقع در 200 کیلومتری پاسادنا سپری می کردم. گروه دانشگاه سن دیه گو نپاهشگاه مدارگرد خورشیدی را ساخته بود و کار من تحلیل داده های آن بود.

از آن داده ها بهره جستم تا نشان دهم می توان شراره های خورشیدی را در طول موج ایکس نپاهید، زمانی که ناحیه فراورینماینده پرتو های ایکس اندکی بالاتر از لبه خورشیدی باشد.

آنچه از حضور در کلتک برایم لذت بخش بود، حضور پژوهشگرانی از کشور های گوناگون و ازجمله ایران بود. با پشتوانه ای سترگ درباره پرتو های ایکس خورشیدی، آزمایشگاه پژوهشی فضا در هلند از من دعوت به کار کرد تا به آن ها در اوتریخت کمک کنم تا آشکارساز تصویری برای نپاهش پرتو های ایکس در شراره های خورشیدی طراحی نمایند.

ابزار اخترشناسی آن ها بعدتر در نهایتِ موفقیت به مدارگرد خورشیدی سولارمکس تبدیل شد. در بازه ای که در هلند بودم با پژوهشگرانی از انگلستان، فرانسه و آلمان همکاری داشتم.

درباره فناوری های فضایی و نقش پررنگ مهندسان و نیز نقش نیرو های فنی و پشتیبانی در پژوهش های دانشی بسیار آموختم و تجربه کسب کردم.

خودم را متعهد کردم تا به کانادا بازگردم و در انستیتوی اخترفیزیک هرزبرگ که به تازگی و درست زمانی که من در کالیفرنیا بودم، بنیان گذاری شده بود، بپیوندم. پس از دوره پژوهشی در هلند، دو سال را در اوتاوا-پایتخت کانادا- گذراندم؛ جایی که دفتر اصلی انستیتوی هرزبرگ در آنجا بود.

دفتر اصلی محل پژوهش های فیزیک خورشید و بخش تازه بنیان نهاده شده اخترشناسی رادیویی بود. من به پژوهش های مربوط به ژیرندگی خورشید (فعالیت خورشیدی) در مقیاس بزرگ و بازه زمانی بلند علاقه داشتم.

کشف کردم که در بیشتر پدیده های فورانی شدید خورشید، در پراکندگی شان، ناهموردی یا ناتقارنی شاقتصادی-جنوبی چشمگیر و معناداری وجود دارد. بیشتر ژیرندگی پرانرژی خورشید در نیمکره شاقتصادی خورشید رخ می دهد.

این ناهموردی یا ناتقارنی به طور کمینه برای دو سده پیش تداوم داشته است. بعلاوه با دانشمندان سیاره شناس موزه گاهداد زاستاری (تاریخ طبیعی) کانادا -واقع در اوتاوا- همکاری پژوهشی ای را شروع کردم که در پی شناخت دلایل کیهانی انقراض گونه های زیستی و ازجمله ناپدید شدن ناگهانی دایناسور ها بود.

در نوامبر سال 1976 سمپوزیوم هیجان انگیزی را برگزار کردیم که به مصاحبه درباره موضوعات داغ تاریخ-زمین شناسی می پرداخت. تاریخ-زمین شناسی عنوان و موضوعی بود که پس از دهه 1980 بین مردم پربسامد شد.

هر سه مؤسسه پژوهشی که در سال های پسا دکترا در آن ها کار نموده ام، هریک به شیوه ای در شاخه ها گوناگون اخترشناسی پیشرو بوده اند. در آن بازه زمانیِ رشد روزافزون و اهمیت نپاهش و ساخت ابزار های نپاهشی و آشکارسازی مدرن، با پرسونش کافی، در طول موج های پرانرژی طیف الکترومغناطیسی (برقامغناطیسی) مانند فرابنفش، پرتو ایکس و گاما را تجربه کردم.

خود را بسیار خوش اقبال می دانم که در چنین جا هایی پژوهیده ام. با تعداد زیادی از دانشمندان حرفه ای همکاری داشته ام که بسکمک از آنان در زمینه های خارج از جهانِ دانش مانند موسیقی و ادبیات و فلسفه و ورزش علاقه مند جدی بوده اند. به طور کلی با افرادی خارج از جهانِ دانش آشنا شده ام که در کارشان بسیار آدم های جالبی بودند.

پرسشی مهم درباره دوره طولانی ای که عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک دانشگاه لاوال بوده اید، داریم. 23 سال استاد بوده اید که 15 سال آن را با درجه استاد تمامی سپری نموده اید.

چه درس هایی را تدریس نموده اید و چه تعداد دانشجوی دکترا و ارشد را دانش آموخته نموده اید؟ چه راه چاره و معکمک برای دانشجویان دکتری خود داشتید؟ آیا در دانشکده فیزیک روش ها و راهبرد های ویژه ای برای آماده سازی دانشجویان برای ورود به جهانِ پژوهشی داشتید؟

در سرانجام این پرسش برای مان بگویید چه نکات و راهبرد های مهمی را برای دانشجویان و استادان ایرانی دانشکده های فیزیک برای افزایش دانش اخترفیزیک پیشنهاد می کنید؟

جمله مشهوری هست که می گوید: دانشگاه ها برای این پدید آمده اند تا استادان با تدریس به دانشجویان، خودشان بیاموزند. من همیشه این قبیل مشاهد ه های طنزآمیز را به ویژه زمانی که درس های دوره کارشناسی فیزیک را تدریس می کردم، درست می دانستم.

ناچار بودم با پرسش های زیرکانه دانشجویان که دربرگیرنده بگرت (مفهوم) های ابتدایی نیز می شد، سروکار داشته باشم. نمی توانستم از پرسش های زیرکانه شان شانه خالی کنم.

درک بعضی پدیده های فیزیک چندان هم آسان نیست که کسی بتواند به راحتی پیچیدگی ها و غنای آن ها را برای دانشجویان باهوش به آسانی آب خوردن شرح دهد و با پرسش های ژرف دانشجویانش روبه رو نگردد؛ بنابراین من همیشه از تدریس فیزیک پایه، به ویژه فیزیک کوانتومی و نسبیت خاص، بسیار لذت برده ام.

بعلاوه از تدریس دوره درسی اخترفیزیک مقدماتی و اخترشناسی مقدماتی. از سوی دیگر تدریس درس ساختار ستارگان (اخترفیزیک ستاره ای) به شکل هوشمندانه ای هیجان انگیز است.

فیزیک ستاره ای دربرگیرنده تعداد زیادی از قانون ها و بگرت های فیزیک پایه است که نشان می دهد چگونه فیزیک ریزمقیاسِ اتم ها معین نماینده ویژگی های راژمان های بزرگ مقیاس کیهانی مانند ستارگان است.

هدایت دانشجویان در دوره های ارشد و دکترا داستان دیگری است و از تدریس در دوره کارشناسی متمایز است. برای من همیشه درس دادن در دوره های دانش آموختگیِ تکمیلیِ ارشد و دکترا آسان تر از کارشناسی بوده است؛ شاید به این خاطر که تعداد دانشجویان کمتر است.

در گذر سال های متوالی، دوره های درسی پیشرفته ای مانند فیزیکِ محیط های میان ستاره ای، فیزیک پیشرفته ستارگان، جو های ستاره ای، ساختار، پدیدآیی و دیسش (تشکیل) کهکشان ها و ابزار های اخترشناسی را به دانشجویان ارشد و دکترا تدریس نموده ام.

دانشجویان دوره های پیشرفته با انجام پروژه های پژوهشی شان هدایت می شوند و وقتی نتایج پروژه ها به داده ها و تحلیل های خوبی رسید، به شکل مقاله در مجله های تخصصی چاپ می شوند.

خیلی وقت ها نتیجه نهایی پروژه ارتباط چندانی با نگره اصلی شروعینِ پژوهش ندارد؛ اما این مسئله بخش لذت بخش پژوهش های دانشی است.

همچون دیگر همکارانم در سراسر جهان، بسکمک از پروژه های دانشی با همکاری دانشجویان دوره های تکمیلی و استادان انجام می گردد. من این اقبال را داشتم که به مدت سه دهه با دانشجویان ارشد و دکترا کار کنم.

بعضی از دانشجویان من هم اکنون خودشان از دانشمندان بنام و شناخته شده در اروپا، آمریکای شاقتصادی، چین و اروپا هستند. برای فرایند درست آموزش و یادگیری پیشرفته در دانش و فناوری، برای دانشجویان بسیار لازم است که پروژه های پژوهشی، هرچند ساده، انجام گردد.

مشکلاتی پیش خواهد آمد که با ابزار های ساده می توان از آن ها عبور کرد. بعلاوه مهم است که از آنچه در دیگر جا های جهان، در نهاد های پژوهشی و دانشگاهی و آموزشی می گذرد، خبردار باشید.

مطالعه و پژوهش مستمر بسیار مهم است و کلید موفقیت. مهم است که به دانشجویان مان بیاموزیم که یافته های شان را در مصاحبه های دانشی، سمینارها، فراهمایی ها و انواع نشست های دانشی ارائه دهند و با دیگران به اشتراک بگذارند.

در یک گروه کاری، نقطه شروع برگزاری جلسات منظم هفتگی است. در آن جلسات دانشجویان باید نتایج کار ها یا فرایند پژوهش های شان یا جان کلام مقاله ای را ارائه دهند.

من همیشه مصاحبه و هم اندیشی درباره تاریخِ دانش و نیز نشان دادن چگونگی پیدایش بگرت ها، بعلاوه بستگی های متقابل به بافت اجتماعی و فناوری را مهم می دانم و در تمام سال های کاری ام چنین مصاحبه هایی را پشتیبانی نموده ام.

فراخوانی از پژوهشگران و دانشمندان دیگر مؤسسات پژوهشی و دانشگاه ها بسیار مهم است. احتیاجی نیست که حتما از راه دور بیایند؛ بلکه آنچه مهم است حضور افرادی با دیدگاه های متمایز و پُرگون است که با استادان و دانشجویان گروه کاری شما رابطه سازنده برقرار نمایند.

برای بهبود بینش و دانش فیزیک و اخترشناسی خود، از پرداختن به بگرت های ساده و ژرف شروع کنید. بسکمک از نگره های ظریف در دل همین بگرت های ساده پنهان شده اند.

کوشش کنید پرسش های ساده نهفته در بگرت های فیزیک اخترشناسی را درک کنید و با دیگران و ازجمله دانشجویان تان بازنشر کنید. از آن ها بخواهید نظرشان را بگویند و امتحان کنید.

وقتی در حال شرح مسئله ای یا مطلبی هستید، هرگز از مطرح کردن پرسش برایشان دریغ نکنید. من بیشتر وقت ها سخنرانی ام یا درس دادنم را با طرح یک پرسش شروع نموده و آن ها را شگفت زده می کنم.

همان طور که با فهم ژرف تر فیزیک و اخترشناسی رشد می کنید، در بازگشت به بگرت های پایه و ساده تردید نکنید. فیزیک کوانتومی و اخترشناسی هرگز از این دست بگرت های ساده، درواقع به ظاهر ساده کم ندارد و همیشه با خواندن ژرف و پرسون آن ها می توان چیز تازهی آموخت.

پیش از ادامه مصاحبه درباره کوشش های دانشیِ شما اجازه دهید پرسش مهمی را درباره کتاب هایی که نوشته اید، بپرسیم. شما چندین کتاب را به زبان انگلیسی و فرانسوی نوشته اید.

شما درواقع به اجتماع اندکی از دانشمندان تعلق دارید که علاوه بر چاپ مقاله های پژوهشی، کتاب های دانشیِ بسیار خوبی هم نوشته اید. برای مان از تعداد کتاب ها و عنوان های شان بگویید. از انگیزه های تان برای نوشتن کتاب و از پیشنهادهای تان برای نسل بعدی اخترشناسان و فیزیک دانان که قصد دارند کتاب بنویسند، بگویید.

من همیشه و همیشه عاشق کتاب بوده ام. وقتی کودک و نوجوان بودم، مدام این حس را داشتم که کتاب کافی برای خواندن وجود ندارد. در آن دوره خواننده مشتاق هر چیز تازهی بودم.

حتی در جایگاه دانشجوی دانشگاه نگارش کتاب برایم هیجان انگیز بود؛ اگرچه ممکن بود هیچ ناشری به کارم بها ندهد. این را هم بگویم که در آن موقع بسیار سرشلوغ هم بودم.

بعدتر در جایگاه استاد دانشگاه و پژوهشگر اخترشناسی مشغول تدریس و پژوهش حرفه ای شدم و دستاوردهایم را در مجله های تخصصی به چاپ رساندم. آن موقع گمانم بر این بود که نوشتن و فراوری یک کتاب بسیار زمان بر است.

درنهایت شرایط مناسب پدید آمد و نوشتن کتاب را شروع کردم. تا به امروز هم 12 کتاب به چاپ رسانده ام. نخستین کتابم تاریخ اخترشناسی بود که به سال 1983 هم زمان در فرانسه و کانادا منتشر شد.

این کتاب به زبان فرانسوی بود. کتاب تاریخ اخترشناسی به چاپ سوم رسید. این کتاب 600 صفحه ای نتیجه تدریس اخترشناسی مقدماتی و تاریخ آن در دانشگاه بود. با وجود این کتابی صرفا درسی نبود و خوانندگان زیادی را خارج از دانشگاه به سوی خود جلب کرد.

همان طور که از عنوان کتاب پیداست رویکردی گاهدادی به اخترشناسی دارد و دیدگاهی پرمایه را در گذر تاریخ اخترشناسی ارائه می دهد.

کتاب دوم من به سال 1998 م. با نام داستان پرومته بود با رویکرد و محتوایی متمایز از کتاب نخستینم، اما کماکان برآمده از درس های دانشگاهی.

در دانشگاه به آموزگاران آینده مدارس در دانش های زاستاری تدریس می کردم و این اثر حاصل آن دوره است. پیش از هر چیز بگویم که ویراست این اثر که انتشارات دانشگاه لاوال به سال 2017 م. چاپ نموده، به کمک دوستان خوبم در ایران، حسن فتاحی و زیور ایزدپناه، در حال ترجمه است و برایم مایه مباهات است که خوانندگان ایرانی آن را خواهند خواند.

این کتاب درباره چگونگی عملکرد دانش از دریچه فلسفی و جامعه شناختی بود. در این کتاب درواقع به برهمکنش میان دانش و جامعه پرداخته ام.

برای مثال در این کتاب نشان داده ام که چرا دانش به وسیله دولت، بازیگران اجتماعی، صنعت و نهاد های نیکوکاری و بشردوستانه پشتیبانی می گردد. انگیزه های تأمین اقتصادی پژوهش های دانشی چیست؟ مسائل اخلاقی نظیر ژنتیک در دانش چه جایگاه و وزنی دارد.

پرسش و پاسخ اخترشناسی: راهنمای دوستداران دیگر کتابم است که بازهم باید با خوشحالی بگویم ترجمه این کتاب را حسن فتاحی و صفورا تنباکویی ترجمه نموده اند و امیدوارم به زودی در ایران منتشر گردد.

این کتاب داستان جالبی دارد. نخستین ویرایش این کتاب در سال 2008 به زبان فرانسوی با نام 250 پاسخ به پرسش های اخترشناسی در فرانسه و کانادا چاپ شد.

ویراست نخست را با پی یر بِلی که مهندس تلسکوپ است و کارول کریستین که اخترفیزیک دان است، نوشتیم. هر دو نفرشان در بخش بزرگی از کار های مؤسسه تلسکوپ فضایی کار می نمایند.

این مؤسسه مسئولیت عملیاتی نگه داشتن تلسکوپ فضایی هابل و مدیریت پروژه هایش را دارد. دانشگاه کمبریج برای چاپ انگلیسی کتاب ابراز تمایل کرد. سال 2010 م. آن را ترجمه کردیم و نسخه انگلیسی آن هم چاپ شد.

پنج سال بعد، یعنی 2015 انتشارات دانشگاه کمبریج اطلاع داد که آیا مایلیم کتاب را به روزرسانی کنیم یا نه؟ پاسخ ما مثبت بود و با کارول کار را ادامه دادیم.

ساختار کتاب را کامل تغییر دادیم. بگرت های اخترشناسی بسکمک را به شکل پرسش و پاسخ به کتاب افزودیم که بازتاباننده پیشرفت های نوین بعد از 2010 م. بود.

به ویژه موضوعاتی همچون اخترشناسیِ راژمان خورشیدی، روش های نوین نپاهشیِ کیهان مانند نپاهشگاه های امواج گرانشی و نوترینوها. تازهترین ویراست کتاب هم اکنون در دسترس است و مبنای ترجمه به فارسی نهاده شده.

به سال 2013 هم کتاب یادداشت های یک اخترفیزیک دان را منتشر کردم. اینکه دانش چگونه کار می نماید و با تأکید بر بستگیِ جهانی آن به بافت اجتماعی -اقتصادی جهان. در این اثر، در جایگاه فردی که راهبردی می نگرد، نوشتارم را از دوره دانشجویی و دانش آموزی با توصیف مراحل دانش آموختگیِ ابتدایی ام و نیز مکان هایی که در آن ها زیسته ام که هفت کشور گوناگون را شامل می گردد، شروع نموده ام.

برای هر دوره و هر مکانی یادداشت های تاریخی و ارتباط میان دانش و زمینه های اندیشه ای زمانه را بازگو نموده ام. پرده برداری از کهکشان ها: نقش عکس های اخترشناسی در اکتشافات کتاب دیگری است که دو سال پیش دانشگاه کمبریج چاپ کرد و حسن فتاحی نقدی بر آن در صفحه علم روزنامه شرق به چاپ رساند.

این کتاب جان مایه ای دانشگاهی دارد که پیشینه پرمایه تاریخی از عکس برداری اخترشناسی را در تمام فصل ها ارائه می دهد. از دیگر کتاب هایی که این اواخر به چاپ رسانده ام شگفتی ها و غافلگیری های دانش است.

این کتاب به زبان فرانسوی است و بازهم می خواهم با خوشوقتی اعلام کنم این کتاب هم در حال ترجمه به فارسی است. به زبانی دیگر این کتاب در پی کتاب پیشین من داستان پرومته است.

در کتاب شگفتی ها و غافلگیری های دانش کوشش نموده ام، نشان دهم دانش ماهیتی پویا دارد. همیشه در حرکت است و همیشه مرز های دانستن را به جلو هل می دهد؛ از جهانی دانسته به جهانِ فازیِ نادانسته ها.

دانشمندان همیشه از خود می پرسند در پس این تپه و آن افق چه چیزی نهفته است؟ و بعد در پی پاسخ می گردند. در این کتاب دیدگاه هایم را با به تصویر کشیدن بیست پرده از اکتشاف های علمی ارائه نموده ام. برای نمونه کشف مارپیچ دی اِن اِی، پدید آمدن جدول تناوبیِ بن پار ها (عناصر) به وسیله دیمیتری مندلیف، کشف انبساط گیتی، نپاهش و آشکارسازی امواج گرانشی.

هدفم در این کتاب نشان دادن سازوکار واقعی پویایی دانش بود؛ اینکه خوانندگان را از کلیشه های رایج فراتر ببرم و شرح دهم چرا بسکمک از این کلیشه های توصیفی از دانش که همه چیز را شسته ورفته نشان می دهند، نادرست است. درحال حاضر هم مشغول نوشتن چند کتاب دیگر هستم و امیدوارم خوانندگان ایرانی هم آن ها را بخوانند.

به نپاهشگاه (رصدخانه) جمینای بازگردیم. شما برای یک دهه در آنجا حضور داشتید، از سال 2000 تا 2009. برایمان کمی از تاریخچه نپاهشگاه بگویید، از ابزار های اخترشناسی آنجا و از کوشش ها و پژوهش های خودتان، از مدیریت آنجا که بر عهده داشتید و دستاورد های اخترشناسی آن بازه زمانی.

نپاهشگاه جمینای از پیشنهاد های ارائه شده در سال های سرانجامی دهه 1980 م. در ایالات متحده برای دستیابی به یک تلسکوپ فروسرخِ زمین پایه و یک تلسکوپ طول موج مرئی در انگلستان و کانادا زاده شد.

این نگره ها در یک پروژه مشترک به هم پیوستند تا دو تلسکوپ بهینه شده برای طول موج فروسرخ و مرئی بسازند. یکی از هاوایی و مونا کیا که جمینای شاقتصادی نام گرفت و دیگری منطقه سروپاکونِ شیلی که جمینای جنوبی نام نهاده شد.

کنسرسیوم درنهایت برای تأمین اقتصادی در کشور های گوناگون مجوز دریافت کرد و پروژه جمینای در اوایل دهه 1990 م. ادامه یافت. جفت تلسکوپ جمینای دارای آینه اولیه هشت متری، ساخته شده از سرامیک بسیار خاص با ضریب انبساط حرارتی اندک بود.

آینه ثانویه هم به قطر یک متر، بسیار سبک بود. تلسکوپ ها یکسان و با مجموعه ای از ابزار های تکمیلی شامل دوربین های خاص و بیناب نگار طراحی و ساخته شدند.

هر دو تلسکوپ دربردارنده فناوری های بسیار پیشرو و نوینی بودند که سازه را سبک تر و پایش را آسان تر می کرد. برای نمونه دو فناوری تازه جزء جدایی ناپذیر تلسکوپ ها شدند.

یکی فناوری اپتیک فعال و دیگری اپتیک تطبیقی. این فناوری ها در طول موج فروسرخ بسیار خوب عمل می نمایند و می توانند عکس های اخترشناسی هم تراز با تلسکوپ های مدارگرد بدهند.

تلسکوپ های جمینای نخستین تلسکوپ هایی هستند که هم زمان از فناوری اپتیک تطبیقی به عنوان حالت استانده (استاندارد) نپاهش و نیز لیزرگان راهنمای تصحیح آشفتگی در زمان حقیقی بهره می برد.

برزیل، آرژانتین و استرالیا اعضای تازهی بودند که در اواخر دهه 1990 م. به پروژه پیوستند. هر دو تلسکوپ در زمان معین و با بودجه معین کامل شدند.

جمینای شاقتصادی به سال 2000 وارد چرخه عملیاتی شد و جمینای جنوبی به سال 2002 م. اجازه دهید به چند مورد بزرگ از دستاورد های نپاهشگاه جمینای و تلسکوپ هایش اشاره کنم:

عکس برداری مستقیم از دو راژمان سیاره ای فراخورشیدی (اُسترخورشیدی هم می گویند).

کشف و پایش متان آبفشان-زمزایی در تیتان، بزرگ ترین ماه سیاره کیوان.

کشف و عکس برداری مستقیم و بیناب سنجی از سیاره مشتری گون پیرامون ستاره اریدانی-بی 51

عکس برداری از سرچشمه فوران های رادیویی سریع در کهکشان های کوتوله

امکان پذیر کردن بیناب نمایی از ابرنواختران دوردست برای فراهم ساختن اندازه شتاب انبساط گیتی

سه کشف نخست احتیاجمند بهره گیری از ارائه اپتیک تطبیقی بودند. نپاهشگاه جمینای نخستین مرکز اخترشناسی بود که امکان نپاهش نیابتی را فراهم ساخت.

در این حالت احتیاج نیست اخترشناسان خودشان به نپاهشگاه بیایند؛ بلکه گروهی از اخترشناسان حرفه ای برنامه های نپاهشی را با بهینه ترین حالت ممکن طبق برنامه ای معین انجام می دهند.

اگرچه نپاهشگاه این اقبال و امکان را در اختیار اخترشناسان می گذارد که خودشان پای تلسکوپ بیایند و به همراه گروه های مهندسی و اخترشناسی پروژه هایشان را پیش ببرند. برای آگاهی از کوشش های حرفه ای و عمومی نپاهشگاه جمینای می توانید به تارنما یا فیس بوک نپاهشگاه سر بزنید.

در بیش از یک دهه گذشته اخترشناسان، هم نظریه پردازان و هم نپاهشگران (رصدگران) جایزه های پُرگونی را کسب نموده اند. اخترشناسان بعلاوه گام های چشمگیری در عکس برداری از سیاهچاله ها و آشکارسازی موج های گرانشی برداشته اند. همکاری های بین المللی در این دستاور ها را چگونه ارزیابی می کنید؟

به نظر شما کشوری همچون ایران چگونه می تواند در پروژه های بزرگ اخترشناسیِ جهان حضور پررنگ داشته باشد؟ دولت ایران و اجتماع اخترشناسیِ ایران چگونه می توانند وارد باشگاه پروژه های بزرگ بین المللی شوند؟

همکمک در کنسرسیوم ها کلید کار است. اخترشناسی به این شیوه به کشور های کم توان تر در اخترشناسی امکان دسترسی به ساختواره های مدرن را می دهد. پیشنهاد می کنم ایرانی ها در کنسرسیوم هایی همچون رصدخانه جنوبی اروپا یا نپاهشگاه های اصلی آسیای شرقی همکمک نمایند.

مورد دوم چه بسا برای ایران مناسب تر باشد. پژوهشگران ایرانی برای ورود به همکمک های بین المللی باید خود را بشناسانند. باید در فراهمایی ها و نشست های بین المللی شرکت نمایند که با فرایند های پژوهشی شان هم راستا است و برای توسعه دانشی و مدیریت کلان دانشی ایران راهبردی است.

مهم است که نخست زمینه های نهفته توسعه دانشی را برگزینید. بعلاوه لازم است که پژوهشگران جوان ایرانی در خارج از ایران دانش آموخته شوند، در پژوهشگاه های پیشروی اروپا و آسیا دوره های پسادکترا را سپری نمایند.

کانادا هم فرصت خوبی است. وقتی تماس های خوبی برقرار شد از دانشمندان خارجی دعوت کنید تا برای چند هفته یا بیشتر به ایران بیایند، در دانشگاه های پیشرو، نهاد های پژوهشی و نیز مردم عادی سخنرانی نمایند.

وقتی منابع در دسترس نهاده شد رصدخانه ای ساخته گردد، در مکانی مناسب با میزان ای میانه. قطر آینه دو تا دو و نیم متر باشد و بتواند رباتیک کار کند.

بعلاوه به ابزار های ضروری همچون تصویرگر نور مرئی و فروسرخ و نیز بیناب سنج مجهز باشد.

به گمان شما دستاورد ها و کشف های سترگ اخترشناسی در پنجاه سال آینده چه چیز هایی خواهد بود؟ چه گام های پررنگ فناورانه ای در ابزار های اخترشناسی پدید خواهند آمد؟

پرسشی بسیار سخت است. پاسخ هایم ممکن است اشتباه از آب درآیند و بر اساس درس های بزرگی که از پیشنیان گرفته ایم، پیش بینی کار آسانی نیست.

باید فروتنانه شکیبا باشیم. امید دارم معمای مادّه تاریک و انرژی تاریک را حل کنیم. در حال حاضر این دو بِگرت نگره ای برای شرح انحراف گرانش نیوتنی و دینامیک اینشتینی اند.

هردو محبوب هستند، اما ممکن است نادرست از آب درآیند. آزمایش هایی که برای آشکارسازی ذره های مادّه تاریک انجام یافته، شکست خورده اند. در بخش نپاهشیِ اخترشناسی انتظار دارم امواج گرانشی سیاهچاله ها و ستارگان نوترونی ردیابی شوند.

با آهنگ کشف هفتگی رویداد ها و افزایش حساسیت آشکارسازها، نویابی هایی بسکمک در راه است. بعلاوه انتظار دارم درباره خاستگاه نوترینو ها و ذرات پرانرژی کیهانی (پرتو های کیهانی) داده بیشتری کسب کنیم.

تلسکوپ های نوترینوییِ نوینی در قطب جنوب، دریاچه بایکال و دریانه مدیترانه راه اندازی شده اند. برای پرتو های بسیار پرانرژی تلسکوپ های چرنکوف در هر دو نیمکره راه اندازی شده اند و امکان آشکارسازی و شناخت پدیده هایی را از منابع ناشناخته فراهم خواهد آورد.

برای پرسش سرانجامی چه پیغامی برای خوانندگان جوان ایرانی که گفت وگوی شما را می خوانند، دارید؟ پیغام و پیشنهاد شما برای جامعه اخترشناسی ایران و نسل آینده اخترشناسان ایرانی چیست؟

در پژوهش هایتان راسخ باشید و پرکار و پرکوشش. دانش ورزی کنید و در توسعه دانش، توانایی ها و دانش ها کوشا باشید. زبان های خارجی را بیاموزید؛ به ویژه زبان هایی که در دانش کارکرد دارند؛ از جمله انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، چینی و ژاپنی. دانش آموختگی را ارج نهید و مردم را در تمام سنین آموزش دهید.

در اخترشناسی به بخش آماتوری بها دهید، به طور ویژه و راهبردی در مدارس آموزش دهید تا افراد و مدارسِ به دور از شهر های بزرگ هم در فرایند آموزش با سطح بین المللی قرار گیرند.

شرایط نپاهشی در منطقه ها دورافتاده بسیار عالی است و فرصت خوبی را برای اخترشناسان حرفه ای و آماتور فراهم می نماید. از باشگاه های اخترشناسی هم پشتیبانی کنید. سخن آخر اینکه به تاریخ ایران زمین و فرهنگ پارسی بسیار ببالید.

سفری به ژرفای کیهان با تلسکوپ های هوشمند

ژان رُنه روآ اخترفیزیک دان نامور کانادایی است که به تاریخ 19 نوامبر 1943 درست سال میانی جنگ جهانی دوم، در سن هیسینث کبکِ کانادا به جهان آمد.

منطقه ای فرانسوی زبان در کانادا که پل ارتباطی بسیار قوی ای میان کانادا در آمریکای شاقتصادی، کشور فرانسه در قلب اروپا و دیگر سرزمین های فرانسوی زبان ایجاد نموده است.

ژان رُنه روآ دوره دبستان را در شهری کوچک که بی شباهت به جایی روستایی هم نبود، سپری کرد. نخستین بذر های ذوق دانش در همان زمان و زیر آسمان پرستاره در نهادش کاشته شد.

او سپس به دانشگاه مونترال و اونتاریوی غربی رفت و در آنجا فیزیک خواند. ابتدا فیزیک دوره کارشناسی، سپس اخترفیزیک. کارشناسی اش را به سال 1969 برابر با 1347 ه. خ دریافت کرد، کارشناسی ارشد را دو سال بعد و درنهایت با سرپرستی دو استاد با نام های دیوید راست و جِی لندستریت به سال 1973 م در 30 سالگی دکترایش را دریافت کرد.

برای داده گیری موضوع سرانجام نامه اش یک سالی را در رصدخانه خورشیدی در آمریکا سپری کرد و از همین جا همکاری اش با دانشمندان نامور جهان و همکمک های بین المللی شروع شد.

پژوهش او روی باد های ستاره ای بود و به ویژه روی خورشید کار های مهمی انجام داد. نخستین مقاله پژوهشی او نیز به سال 1970 چاپ شد و تا به امروز که در حال نوشتن این مطلب هستیم، او 540 مقاله و 12 کتاب چاپ نموده است.

به زبان ساده، ژان رُنه طی نیم قرن گذشته که از دانشجوی کارشناسی ارشد بودن تا پروفسور بازنشسته بودن را سپری نموده، هر سال 10 مقاله چاپ نموده است.

خوب است همین جا نکته ای را به خوانندگان جوان یادآور شویم که خودش هم به آن اشاره نموده است. راز موفقیت او استمرار پژوهشی بوده است. او آهسته و پیوسته در جهان دانش قدم زده، نه گاهی تند و شتابان و گاهی کند و خسته.

به سال 1973 در زمانی که چهار سال از قدم گذاشتن فضانوردان آمریکایی در خاک مانگ (کره ماه) می گذشت، او در کسوت پژوهشگر پسا دکترا به مؤسسه فناوری کالیفرنیا با نام اختصاری کلتک پیوست تا باز هم به کارش روی خورشید ادامه دهد.

سپس به هلند رفت و به انستیتوی پژوهش های فضایی اوتریخت پیوست تا گروه کار شان روی خورشید را پرتوان تر ادامه دهند. به سال 1975 ژان رُنه به سرزمین مادری اش کانادا بازگشت.

اجازه دهید کمی بیشتر به این مسئله بپردازیم. او به کانادا بازگشت و مشغول کار در انستیتویی تازه تأسیس شد. نکته مهم و آموزنده برای ما ایرانی ها در این است که ژانِ جوان مهر میهن داشت و ترجیح داد به کشور خودش بازگردد.

درحالی که در آن دوره به راحتی می توانست جایگاه شغلی دهان پرکنی در اروپا یا آمریکا بگیرد. حاکمیت کانادا هم از او پشتیانی کرد و امکان پیوستن او به انستیتوی تازه تأسیس هرزبرگ را فراهم ساخت و او را در پیچ و خم کاغذبازی و رابطه گری نینداخت.

در این باره گفتنی بسیار است؛ اما همین قدر بدانیم که توسعه دانشی کشور رابطه ای دوسویه میان پژوهشگران و حاکمان است که با سیاست های کلان نقشه دانشی کشور می تواند کمینه یا بیشینه بهره وری را داشته باشد.

ژان رُنه از سال 1977 برابر با 1355 ه. خ استاد اخترشناسی دانشگاه لاوال (گاهی لَوَل هم تلفظ می گردد) شد. او به سال 1978 در بازگشایی نپاهشگاه مونت-مگنتیک همکمک و کوشش داشت.

این نپاهشگاه ساخته دو دانشگاه لاوال و مونترال است؛ جایی که ژان رُنه استاد شده و درس خوانده است. باز هم اجازه دهید گریزی بزنیم به قیاس با خودمان.

نپاهشگاه ابوریحان بیرونیِ دانشگاه شیراز هم زمان یا حتی زودتر از مونت-مگنتیک به بهره برداری رسیده است. بد نیست مقایسه ای صورت گیرد میان کارنامه پژوهشی-آموزشی نپاهشگاه بیرونی و مونت-مگنتیک یا حتی نپاهشگاه های هم رده، تا بدانیم نقاط ضعف و قوت ما در کجاست.

ژان پژوهش روی خورشید را تمام کرد و به اخترفیزیک ستاره ای و محیط های میان ستاره ای روی آورد. او با دو همکار دیگرش تداخل سنج تازهی را برای نپاهشگاه دانشگاهی شان ساختند و در همین زمان کوشا و پرتوان به تدریس هم مشغول بود.

به سال 1977 عضو کارگروه یا به تعبیری مرسوم تر هیئت مدیره ساخت نپاهشگاه جمینای شد. نوشتن کتاب را از سال 1983 شروع کرد و به سال 1988 کتاب داستان پرومته را نوشت که در نوع خود کتابی پیشتاز بود و سروصدایی به راه انداخت. سال 2000 دانشگاه لاوال را با درجه استاد تمامی ترک کرد تا مدیر ارشد نپاهشگاه جمینای گردد. تا سال 2009 مدیر جمینای بود.

سپس به بنیاد دانش های زاستاری (بنیاد علوم طبیعی) در کانادا پیوست و به سال 2011 به انستیتوی تلسکوپ فضایی هابل رفت. ژان رُنه روآ هم اینک در لاوال زندگی می نماید و به نگارش کتاب های عمومی و دانشگاهی مشغول است.

کماکان می پژوهد و مقاله می دهد. ژان رُنه فقط دانشمند نیست؛ بلکه اندیشمندی است که درک ژرفی از دانش و سازوکار آن دارد.

استادی سخاوتمند است که نویسندگان این مصاحبه بسیار از او آموخته اند. هدایت هایش در کار های پژوهشی راه گشا و همدلی اش در سختی ها ستودنی است.