با وسواس کودکم چه کنم - وبلاگ خبری

به گزارش وبلاگ خبری، وسواس در بچه ها به اشکال متفاوت و پیچیده ای بروز می نماید که شناخت این نشانه ها توسط والدین می تواند به آنها یاری زیادی کند. اگر می خواهید بدانید که با کودک وسواسی چه باید کرد، این مطلب را بخوانید.

به گزارش وبلاگ خبری به نقل از نی نی بان ، وسواس در بچه ها به اشکال متفاوت و پیچیده ای بروز می نماید که شناخت این نشانه ها توسط والدین می تواند به آنها یاری زیادی کند. در وسواس، برخی افکار، اعمال و گاهی تصاویری مزاحم در ذهن فرد ایجاد می گردد که قادر به کنترل آنها نیست. فکر وسواسی فکری است که مدام در ذهن فرد تکرار و سبب اضطراب شخص می گردد.

اعمال و فکر وسواسی به مجموعه رفتارهایی گفته می گردد که فرد برای کم کردن فکر وسواسی و اضطراب ناشی از آن انجام می دهد.

فکر وسواسی نگرانی زیاد درباره رخ دادن اتفاق بد و ناگوار، تکرار کردن کلمات یا عبارات، عدم اعتماد و خودناباوری، تمیز کردن بیش از حد، تکرار و چک کردن ها، شستن مرتب دست ها، کندن مو یا پوست، تعدادی از این افکار وسواسی هستند. پس برای درمان وسواس بچه ها باید جدی بود. افکار و عادت های وسواسی می تواند برای بچه ها بسیار آزاردهنده باشد و باعث استرس و نگرانی آنها گردد.

گاهی افراد از دلیل وسواس، عادت ها و افکار تحمیلی خیلی مطلع نیستند، اما اغلب می ترسند که اگر این عادت را ترک نمایند اتفاق بدی رخ دهد یا کنترل ذهنشان را از دست بدهند. وسواس در بچه های که استرس دارند یا زندگی شان با تغییرات عظیم و ناگوار مثل استرس امتحان، اختلافات خانوادگی، انزوای اجتماعی یا مصیبت عظیم همراه بوده است، بیشتر خود را نشان می دهد. معمولا این بچه ها خیلی نگران و آشفته هستند و می ترسند دیگران فکر نمایند آنها دیوانه اند.

علت وسواس در بچه ها

روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری تا به امروز نتوانسته اند علت و زمان دقیق آغاز این اختلال یعنی وسواس در بچه ها را شناسایی نمایند، ولی همگی بر این نکته اذعان دارند که عوامل چندی اعم از: وراثت، روش های تربیتی والدین، ویژگی های خانوادگی، نابهنجاری کارکرد سیستم عصبی و آشفتگی های خلقی در بروز این اختلال وسواسی در بچه ها دخالت دارند. اعضای خانواده و مدرسه باید به این نکته توجه نمایند که بروز این گونه افکار و اعمال به هیچ عنوان تقصیر کودک نیست و کاملاً با افکار عادی کودک تفاوت دارد.

برای مثال کودکی که فکر باز بودن شیر گاز او را به ستوه آورده است، بارها و بارها با امتحان کردن شیر گاز سعی می نماید اضطراب و تشویش خود را کاهش دهد، یا کودکی که نگران کثیف بودن دست هایش است، ممکن است چندین بار دست های خود را بشوید تا حدی که پوست دست هایش حساس و قرمز شوند، یا کودکی که از درست بودن مشق ها و امتحانش شدیداً مضطرب است، ممکن است بارها و بارها آن را پاک کند و دوباره بنویسد.

تکرار، نشانه وسواس است

کودک وسواسی ممکن است در رفتار یا نحوه صحبت کردنشان تکرار وجود داشته باشد. برای مثال تکرار جملات، سوال پرسیدن زیاد و گاهی صرف کردن مدت زمان زیادی برای انجام تکالیف در رفتار هایشان دیده گردد. بروز رفتارهای وسواسی در بچه ها نسبت به عظیمسالان کمی پیچیده تر است، به همین دلیل شناخت این نشانه ها می تواند به والدین در تشخیص وسواس در بچه ها یاری زیادی کند. برای مثال برخی از بچه ها عادت دارند وقتی از خیابان رد می شوند با پا به اتومبیل های اطراف خود ضربه بزنند زیرا تصور می نمایند اگر این کار را انجام ندهند به والدین آنها آسیب خواهد رسید.

در واقع فکر وسواسی آسیب به والدین خود را به صورت عمل وسواسی یعنی ضربه زدن به اتومبیل نشان می دهد. ممکن است کودک وسواسی تمایل به داشتن تعداد مشخصی مداد داشته باشد. برای مثال ابراز می نماید که حتما باید 4 مداد در جامدادی اش داشته باشد.

چگونه بفهمیم کودک ما دچار رفتار یا فکر وسواسی شده است؟

آیا آنها وقت زیادی برای انجام کار عادی صرف می نمایند: مثل شستن دست یا لباس پوشیدن؟ آیا آنها وقت زیادی برای انجام تکلیف مدرسه صرف می نمایند؟ آیا آنها وقت زیادی برای آغاز یک کار صرف می نمایند؟ آیا آنها کار خود را چند بار چک و آنالیز می نمایند؟ آیا نگران مرتب کردن و گذاشتن اشیا سر جای خود هستند؟ آیا آنها رفتار خاصی را خیلی تکرار می نمایند مثل لمس کردن کلید برق یا دسته در؟ آیا آنها بیش از حد به اعداد و کلمات توجه نشان می دهند؟ آیا به نظم و تقارن خیلی اهمیت می دهند؟

علائمی که باید نسبت به بروز آن ها حساس و هوشیار بود تا این اختلال وسواس در بچه ها را زود تشخیص داد، عبارتند از:

- مجروح شدن و ترک خوردن پوست دست کودک بر اثر شستن مکرر دست ها.

- مصرف بیش از اندازه صابون، دستمال کاغذی، نوار توالت و…

- افت تحصیلی ناگهانی و پایین آمدن یکباره نمرات امتحانات مدرسه.

- طول کشیدن بیش از اندازه مشق نوشتن.

- سوراخ شدن و تکه تکه شدن پاک کن ضمن مشق نوشتن و امتحان دادن.

- تعریف کردن مکرر و یکنواخت درس های روزانه با استفاده از جملات مکرر.

- لباس عوض کردن بیش از اندازه.

- داشتن مراسمی طولانی برای خوابیدن.

- نگرانی برای سلامتی اعضای خانواده.

- اصرار بر دادن آزمایش های گوناگون پزشکی، برای اطلاع از سلامتی خود و اعضای خانواده.

تاثیرات منفی وسواس در بچه ها

وسواس به عزت نفس و خودباوری کودک آسیب وارد می نماید و حتی به تدریج خانواده و اطرافیان، کودک را به عنوان یک فرد تنبل و مایه زحمت می شناسند. کودکی که مدت زیادی را با وسواس سپری می نماید، دوران مهمی از رشد خود را از دست داده است. چون همان طور که می دانید بچه ها در هر مرحله ای از رشد خود مهارت های متفاوتی را به دست می آورند و وسواس مانع کسب این مهارت ها در دوره های مختلف رشد کودک خواهد شد.

علاوه بر این، وسواس در کودک وسواسی باعث ایجاد ترس، استرس، خواب ناکافی، افسردگی، احساس خجالت و شرمندگی، بی قراری، مسائل اجتماعی، میل به تنها بودن، کندی در انجام تکالیف و در نتیجه افت تحصیلی می گردد. خیلی وقت ها بچه ها وسواسی توسط همسالان خود مورد تمسخر قرار می گیرند و اگر والدین بخواهند رفتار آنها را کنترل نمایند، این بچه ها به پرخاشگری می پردازند.

درمان وسواس بچه ها

درمان وسواس بچه ها هم به صورت دارویی و هم به صورت رفتاری و شناختی انجام می گردد. بهترین نوع درمان اختلال وسواس در بچه ها استفاده از روش های رفتاردرمانی و در مواردی توام با دارو درمانی است. از آنجا که وسواس بیماری مزمنی است درمان آن معمولا زمان بر است و کودک وسواسی حتما در مقابل درمان مقاومت دارد. بنابراین ضروری است والدین در این زمینه صبر و حوصله به خرج دهند. برای تشخیص و درمان وسواس بچه ها، شدت و طول زمان رفتار و فکر وسواسی بسیار اهمیت دارد.

برای درمان وسواس بچه ها درمانگر، کودک را تشویق می نماید تا افکار وسواسی خود را به طور دقیق و جزء به جزء توضیح دهد، تا او بتواند اجزای کلیدی این رفتارها را شناسایی کند. آن گاه از او می پرسد که انجام دادن کدام یک از رفتارهای وسواسی اش ضروری نیست و آیا می تواند بدون آن که نگران و مضطرب گردد، از انجام آن بخش از رفتارهایش صرف نظر کند.

در این مرحله درمانگر، ضمن پذیرش حالات، افکار و رفتار کودک، سعی می نماید به او بفهماند که هر فردی ممکن است در مواردی دچار خشکی رفتار و اشتغالات ذهنی وسواسی گردد که به دلایل نامفهومی مدام آن ها را تکرار می نماید. هدف او از این کار آن است که تا حدود زیادی افکار وسواسی کودک را متزلزل کند تا حدی که رفته رفته بتواند گام های موثری برای حذف اینگونه رفتارها بردارد.

بیماری وسواس به گونه ای است که حتی اگر درمان هم گردد بعد از چند سال دوباره بروز می نماید. با وجود این باید نسبت به درمان اقدام کرد چون همان طور که گفتیم این بیماری باعث آسیب رساندن به مراحل رشد کودک می گردد. اگر بتوانیم نسبت به اصلاح این رفتار در کودک اقدام کنیم توانسته ایم تا حدودی باعث تقویت اعتماد به نفس او شویم. برای درمان وسواس بچه ها باید جدی بود چون اگر وسواس در کودکی درمان نگردد، وی در عظیمسالی به فردی تبدیل خواهد شد که نگرش اضطرابی و وسواسی خواهد داشت.

آیا خانواده می تواند در درمان کودک وسواسی نقش داشته باشد؟

زمانی که کودکی دچار مشکل وسواس میگردد، اطرافیان او باید به این نکته توجه داشته باشند که کودک وسواسی، گناه و تقصیری ندارد. وقتی آنان قصد درمان و بهبودی بیماری کودک را دارند، باید از هر جهت او را مورد حمایت خود قرار دهند. والدین باید سعی نمایند مطلعی های خود را در زمینه نوع بیماری فرزندشان بالا ببرند و انتظارات و خواسته هایی در حد توان کودک از او داشته باشند.

این گونه بچه ها خیلی مواظب هستند که در هر کاری تایید پدر و مادرشان را به دست آورند، همواره یک نیم نگاهی به والدینشان دارند. والدین برای جلوگیری از وسواس بچه ها نباید سخت گیری نمایند. مثلا وقتی بچه نقاشی می نماید خیلی به او اصرار نکنیم که خط ها منظم باشد، صفحه ها را جا نیندازد، گوشه دفتر تا نخورد و…. همچنین جوری وانمود نکنیم که انگار بچه رفتار عجیب و غریبی دارد، یعنی رفتار وسواسی او را به رویش نیاوریم و مخصوصا از کلمه وسواس استفاده نکنیم. به جای غر زدن حواس بچه را به کار دیگری پرت کنیم تا آن رفتار وسواسی را انجام ندهد.

علاوه بر این به بچه بیاموزیم که اگر اشتباه بکند اشکالی ندارد. منظور از اشتباه کاری نیست که بار اخلاقی و عاطفی داشته باشد، بلکه کارهایی شبیه به همین رنگ آمیزی یا نامرتب بودن لباس ها و … ضمناً نباید کودک را مدام توبیخ کنید. دوست داشتن بدون شرط کودک نیز در دوران وسواس موثر است.

بنابراین هرگز نگویید اگر فلان کار را انجام بدهی ما تو را دوست نداریم. بگوید ما این کار را دوست نداریم، بچه را زیر سوال نبرید و در واقع کار اشتباه را زیر سوال ببرید. کودک باید حس کند پدر و مادر او را دوست دارند حالا ممکن است برخی از رفتارهای او را دوست نداشته باشند، ولی اینها دلیل نمی گردد خود او را دوست نداشته باشند.

از سوی دیگر اجازه بدهید کودک بازی هایی مانند گل بازی، خمیر بازی، ماسه بازی و شن بازی را انجام بدهد. فروید می گوید انرژی های روانی در برخی از قسمت های بدن ثابت می شوند. وسواس یک جور ثابت شدن در مرحله مقعدی است. بچه در این سن به بازی های لمسی احتیاج دارد یعنی بازی هایی که تماس مستقیم با دست دارند.

با کودک وسواسی چه باید کرد؟

یکی دیگر از راهکارها قصه گویی برای این گونه بچه ها است. داستان و قصه گویی یاری می نماید از وسواس ها، نگرانی ها و دلهره ها فاصله بگیرند. بازی های دسته جمعی، شب ها بعد از شام و قبل از خواب هم به کودک وسواسی خیلی یاری می نماید. یادتان باشد که والدین باید یاد بگیرند از هر گونه رفتار کودکشان وحشت ننمایند. بجای اینکه دنبال این باشیم که چرا کودک این رفتار را دارد، دنبال این باشیم که چکار کنیم که کودک از آن رفتار نادرست فاصله بگیرد و اینکار هر چه غیر مستقیم تر باشد موثرتر است.

البته وسواس ژنتیکی و ارثی هم می تواند باشد، اما مهمتر از آن این است که بچه ها با مشاهده رفتار وسواسی الگوبرداری می نمایند. معمولا بچه ها از والد همجنس خودشان الگو می گیرند. مثلا اگر مادر یک دختر بچه وسواس داشته باشد، ما باید اول جلو وسواس مادر را بگیریم تا بچه وسواسی نگردد.

آن ها باید بدانند که چنان چه همراه و مشفق کودک وسواسی باشند، فرایند درمان وسواس در بچه ها روز به روز تسریع می گردد و رفتارها و افکار آزاردهنده کودک نیز به تدریج از بین خواهند رفت. اطرافیان باید بتوانند کمترین بهبودی کودک را تشخیص دهند و او را مورد تشویق و حمایت خود قرار دهند.

در نظر داشته باشید هیچ کودک وسواسی بدون داشتن والدینی مضطرب، پریشان و مبتلا به اختلالات عصبی وجود ندارد. تمام اعضای خانواده باید نسبت به این موضوع حساس و هوشیار باشند. آنان باید تا حد امکان شرایط را برای کودک آرام و عادی نگه دارند تا او بتواند مسائل و سختی های درمان را راحت تر تحمل کند.

خانه پرتنش و اضطراب هیچگاه نمی تواند به کودک یاری کند تا با نگرانی و تشویش ناشی از شیوه های درمانگری مقابله کند.